Tuta Absoluta (Domates Güvesi) Mücadelesi

DOMATES GÜVESİ
Tuta absoluta (Meyrick)
(Lepidoptera: Gelechiidae)

1.TANIMI VE YAŞAYIŞI:
Ergin ince uzun, 6 mm boyda, kanat açıklığı yaklaşık 10 mm’dir. Ön kanatları dar, gümüşi gri kahverengimsi olup üzerinde karakteristik irili ufaklı siyahımsı noktalar bulunur. İplik şeklinde antene sahiptir (Şekil 1a).
Yumurta ortalama 0.4 mm uzunluğunda ve 0.2 mm genişliğinde silindirik, krem, açık sarı renklidir(Şekil 1b).Yumurtadan çıkan larva beyazımsı krem renkli, başı siyahtır (Şekil 1c). Dört larva dönemi geçirir. Birinci dönem larva 0.9 mm uzunluğunda iken dördüncü dönemde 8 mm’ye ulaşır. Olgunlaşan larvanın başı kahverengi, vücut rengi yeşil olup, prothoraksta bulunan koyu renkli ince bant ayırtedici önemli bir özelliğidir. Dördüncü dönemde larvanın vücudunun üstü pembemsidir (Şekil 1 d, e).
Pupa 6 mm boyundadır. Önce yeşilimsi renkte olan pupa sonra açık kahverengine döner (Şekil 1 f).

Akdeniz iklimine sahip yerlerde hızla çoğalan zararlı seralarda yılda 10-12 döl verebilmektedir. Çevre koşullarına bağlı olarak bir dölünü 29-38 günde tamamlar. Zararlının aktivitesinin 6-9°C’de durduğu, 1000 metreyi aşan yüksekliklerde bulunmadığı kayıtlıdır. Ergin kelebekler geceleri aktiftirler ve gündüzleri yaprakların arasında saklanırlar. Yumurtalarını, genellikle yaprak altına, tomurcuk ve olgunlaşmamış yeşil domates meyvelerinin taç yapraklarına bırakır. Bir dişi yaşam süresi boyunca 120-260 adet yumurta bırakabilir. Yumurtalar 4-5 gün içinde açılır. Dört larva dönemi geçirir. Larva süresi 13-15 gün sürmektedir. Larva çevre koşullarına bağlı olarak toprakta ya da bitkide açtığı galerilerde bir kokon içinde pupa olur. Pupa dönemi 9-11 gün sürer. Kışı yumurta, pupa veya ergin olarak geçirir.

2. ZARAR ŞEKLİ, EKONOMİK ÖNEMİ VE YAYILIŞI

Zarar potansiyeli çok yüksek olan bu tür açık alan ve örtüaltı domates yetiştiriciliğinde ana zararlı konumundadır. Larvaları domates bitkisinin kök hariç tüm kısımlarında ve her döneminde zarar vermektedir. Yumurtadan çıkan larva meyve, yaprak, sap ve gövdeye girerek beslenmeye başlar. Larva domatesin yapraklarında iki epidermis arasında galeriler açarak beslenir. Larvanın yaprakta açtığı galeriler geniş olup şeffaf boşluklar şeklinde kendini belli eder, bu galeriler daha sonra nekrotikleşip kahverengiye dönüşerek kurur. Yaprakta ve meyvede açılan galerilerde zararlının siyah renkli pisliklerini görmek mümkündür. Özellikle yaprakta galeri içinde siyah renkli dışkıları oldukça dikkat çekicidir. Bitkinin yeşil aksamında açılan galeriler nedeniyle bitki tamamen kuruyabilir (Şekil 2a, b, c). Zararlının daha çok olgunlaşmamış domates meyvelerini tercih ederek taç yapraklarını giriş yaptığı bilinmektedir. Zararlının meyvede açtığı galerilerin görüntüsü düzensiz olup, galeriler meyvenin her tarafında görülebilir. Zarara uğrayan meyve pazar değerini yitirmekte, ayrıca meyvede açılan galerilere sekonder mikroorganizmaların yerleşmesiyle çürümeler meydana gelmektedir (Şekil 2d, e, f).

Zararlı yoğun populasyonlarda, kurak koşullarda domateste % 50-100 ürün kayıplarına yol açabilmektedir. Zararlının tüm biyolojik dönemleri domates meyvesi üzerinde bulunabildiğinden domates meyveleri ile taşınmaktadır. Ayrıca fide dışında taşıma materyalleri, taşıma araçları ile taşınabileceği de bildirilmektedir.
Bu zararlı Ülkemizde İzmir, Çanakkale ve Muğla İllerinde saptanmıştır.

3. KONUKÇULARI
Ana konukçusu domatestir. Solanaceae familyası bitkilerinden patates, patlıcan, biber, pepino ile bazı çiçekler (Petunya, Schizanthus) de, ayrıca yabani Solanaceae türlerinden Köpek üzümü(Solanum nigrum), Şeytan elması (Datura stramonium ve Datura ferox), Nicotina glauca’dabulunduğu kayıtlıdır. Patatesin yumrusunda beslenmediği kayıtlıdır. Ayrıca fasulyedede beslendiğine dair kayıt vardır.

4. DOĞAL DÜŞMANLARI
Doğal düşmanları Çizelge 1’de verilmiştir.
Çizelge 1. Tuta absoluta’nın doğal düşmanları

Predatörlerden Nesidiocorus tenuis ve Macrolophus caliginosus’un Ege Bölgesi’nde bulunduğu ve özellikle örtüaltı sebze yetiştiriciliğinde entegre mücadele çalışmalarında yararlanılan doğal düşmanlar içinde yer aldığı kayıtlıdır.

5. MÜCADELESİ
5.1. Kültürel Önlemler
-Fidelerin zararlı ile bulaşık olmamasına özen gösterilmesi,
-Zararlı ile bulaşık yaprak, meyve ve bitkilerin üretim alanından uzaklaştırılması ve imhası,
-Üretim alanı ve çevresinde zararlıya konukçuluk edebilecek özellikle Solanaceae familyasına ait yabancı otlarla mücadele edilmesi,
-Zararlının larva ve pupası tarlada kalan bitki artıklarında yaşamını sürdürebileceğinden bulaşık alanlarda hasat sonrası bitki artıklarının imhası,
-Ürün münavebesi (Solanaceae familyasına bağlı olmayan ürünlerin yetiştirilmesi),
-Hasattan sonra derin sürüm yapılması,
-Yetiştirme tekniğine uygun gübreleme ve sulamanın yapılması,
-Seradaki giriş ve havalandırma açıklıklarının zararlının giremeyeceği incelikte tül ile kapatılması, alınabilecek kültürel önlemlerdir.

5.2. Biyolojik Mücadele
Doğal düşmanların korunması ve etkinliklerinin artırılması için diğer zararlılarla mücadelede kimyasal mücadeleye alternatif metotlara öncelik verilmeli eğer kimyasal mücadele gerekiyorsa doğal düşmanlara yan etkisi en az olan bitki koruma ürünleri tercih edilmelidir.

Biyolojik Mücadele Ürünleri İçin Tıklayın

5.3. Kimyasal Mücadele
5.3.1. İlaçlama Zamanı
Ergin çıkışını saptamak için üretim sezonunun başlangıcından itibaren tarlada (1-2 tuzak/ha) ve serada (1 tuzak/sera) eşeysel çekici tuzaklar kullanılır. Tuzaklar haftada bir kontrol edilir ve tuzakta ilk ergin görüldüğünde üretim alanının büyüklüğüne göre en az 100 bitki kontrol edilerek, bitkinin çiçek, yaprak, sap ve sürgünlerinde, yumurta ve larva aranır. 100 bitkiden 3’ü yumurta ve larva ile bulaşık ise mücadeleye karar verilir.
İlaçlamadan 5-6 gün sonra bitkiler tekrar kontrol edilir. Gerekirse ilaçlama tekrarlanabilir.

5.3.2. Kullanılacak Bitki Koruma Ürünleri ve Dozları
Bakanlık tarafından yayınlanan "Bitki Koruma Ürünleri” kitabında tavsiye edilen ilaçlar ve dozları kullanılır.

5.3.3. Kullanılacak Alet ve Makinalar
Tarla pülverizatörü veya sırt pülverizatörü kullanılır.

5.3.4. İlaçlama Tekniği
Bitkinin her tarafı ilaçla kaplanacak şekilde uygulama yapılır.

kaynak: fidebirlik